W dawnym kamieniołomie „Zachełmie” w gminie Zagnańsk młodzi kieleccy naukowcy odkryli odciski stóp i kości najstarszych czworonożnych zwierząt lądowych. Najnowszy numer prestiżowego tygodnika naukowego "Nature" poświęcony został temu niezwykłemu odkryciu w Górach Świętokrzyskich.
A oto garść informacji na temat kamieniołomu i jego otoczenia ode mnie.
Kamieniołom leży na terenie gminy Zagnańsk w Suchdniowsko – Oblęgorskim Parku Krajobrazowym u podnóża Góra Chełm, zwanej też Chełmową, która wznosi się na wysokość 399 m n.p.m. W zachodniej części wzgórza powstało rozlegle, pokopalniane wyrobisko w złożu dolomitu o głębokości 20 m. Ogólna powierzchnia wyrobiska wynosi 4, 56 ha. Można tu spotkać także gniazda rud żelaza i kalcytu..
Wydobywany był w nim kamień już XVII w. , a miejsce to, jak podaje w swojej książce pt. „Spacerkiem po Zagnańsku” miejscowy historyk Stanisław Janicki, znano także jako „Zagnańsk - Doły”. W pobliżu kamieniołomu stał młyn i prażak, w których przygotowywano z dolomitu tonik dla hut. Wydobywano także tutaj kamień m.in. do budowy linii kolejowej Radom - Kielce.
Po II wonie światowej eksploatację systemem odstrzałów w kopalni „Zachełmie” prowadziła Kopalnia Skalnych Surowców Drogowych w Wiśniówce. Rocznie wydobywano tu do 100 tys. ton kruszywa drogowego. Zasoby wówczas oceniano na ponad 8 mln ton.
Na zachodnim zboczu tuż za XVII – wiecznym kościołem stał piec szachtowy, w którym wypalano dolomit i łamano go na grysik. Jednak wybuchy w kopalni naruszyły stosunki wodne oraz zagrażały stabilności kościoła i linii kolejowej. Pod koniec lat 80. zaprzestano eksploatacji i kamieniołom zamknięto.
W 1987 r. ustanowiony został pomnik przyrody pn. „Odsłonięcie geologiczne na Górze Chełm”. Jego profil skalny jest o wysokości 20 m i długości. 50 m. Przedstawia on „zjawisko kontaktu warstw dolomitów ze zlepieńcami i piaskowcami oraz mineralizację skał węglanowych hematytem i barytem”.
Trzon „Odsłonięcia” stanowią szare dolomity środkowo dewońskie, tzw. „żywetu dolnego”, uformowane 385 mln lat temu. Natomiast otoczony jest on wiśniowymi piaskowcami i zlepieńcami permsko – triasowymi, które powstały 245 mln lat.
„Bezpośrednie sąsiedztwo tych odległych o 140 mln lat okresów geologicznych jest niezwykle ciekawe dla badań nad przeszłością geologiczną regionu świętokrzyskiego” – pisał w 2003 r. w swej książce „Spacerkiem po Zagnańsku” Stanisław Janicki, emerytowany nauczyciel miejscowego Technikum Leśnego, regionalista, z zamiłowania badacz dziejów Zagnańska.
Wierzchołek Góry Chełm porośnięty jest lasem mieszanym z przewagą modrzewia. Większość drzew spowitych jest bluszczem. Rośnie tu również dużo krzaków tarniny, głogu i dzikiej róży. Na samym szczycie, na który prowadzi wąska ścieżka, stoi betonowa wieża triangulacyjna. Obok niej znajduje się żelazna kapliczka. Na skraju lasu na zachód od szczytu, tuż nad kamieniołomem leśnicy z Zagnańska ustawili wysoki drewniany krzyż poświęcony papieżowi Janowi Pawłowi II.
Kilkadziesiąt metrów na południowy-zachód od kamieniołomu znajduje się kościół pod wezwaniem św. Rozalii i św. Marcina.. Najstarszą, barokową, część świątyni ufundował w drugiej połowie XVII wieku biskup krakowski Andrzej Trzebicki. Jego herb Łabędź widnieje nad wejściem od południowej strony. Na przełomie XIX i XX wieku kościół został powiększony od zachodu, a w latach 1947-1953 rozbudowany od wschodu. Wygląda obecnie tak, jakby się składał z dwóch różnych budowli. Z pierwotnej świątyni zachowała się część nawy i ołtarze z rokokową dekoracją. Stojąca w pobliżu kościoła dzwonnica zbudowana została z okazji jubileuszowego roku 1900.
W świątyni przechowywany jest ciekawy sztandar powstały w okresie manifestacji patriotycznych poprzedzających powstanie styczniowe. Na jego jednej stronie widnieje złamany krzyż z koroną cierniową i data 8 kwietnia 1861 roku. Tego dnia Moskale zabili około 200 uczestników demonstracji w Warszawie.
Góra Chełm i kamieniołom położone są kilkaset metrów od drogi z Zagnańska do Barczy. Najłatwiej na szczyt dojść ścieżką spod kościoła. Do kamieniołomu można natomiast dotrzeć od drogi prowadzącej od kościoła do wsi Zachełmie.
Wydobywany był w nim kamień już XVII w. , a miejsce to, jak podaje w swojej książce pt. „Spacerkiem po Zagnańsku” miejscowy historyk Stanisław Janicki, znano także jako „Zagnańsk - Doły”. W pobliżu kamieniołomu stał młyn i prażak, w których przygotowywano z dolomitu tonik dla hut. Wydobywano także tutaj kamień m.in. do budowy linii kolejowej Radom - Kielce.
Po II wonie światowej eksploatację systemem odstrzałów w kopalni „Zachełmie” prowadziła Kopalnia Skalnych Surowców Drogowych w Wiśniówce. Rocznie wydobywano tu do 100 tys. ton kruszywa drogowego. Zasoby wówczas oceniano na ponad 8 mln ton.
Na zachodnim zboczu tuż za XVII – wiecznym kościołem stał piec szachtowy, w którym wypalano dolomit i łamano go na grysik. Jednak wybuchy w kopalni naruszyły stosunki wodne oraz zagrażały stabilności kościoła i linii kolejowej. Pod koniec lat 80. zaprzestano eksploatacji i kamieniołom zamknięto.
W 1987 r. ustanowiony został pomnik przyrody pn. „Odsłonięcie geologiczne na Górze Chełm”. Jego profil skalny jest o wysokości 20 m i długości. 50 m. Przedstawia on „zjawisko kontaktu warstw dolomitów ze zlepieńcami i piaskowcami oraz mineralizację skał węglanowych hematytem i barytem”.
Trzon „Odsłonięcia” stanowią szare dolomity środkowo dewońskie, tzw. „żywetu dolnego”, uformowane 385 mln lat temu. Natomiast otoczony jest on wiśniowymi piaskowcami i zlepieńcami permsko – triasowymi, które powstały 245 mln lat.
„Bezpośrednie sąsiedztwo tych odległych o 140 mln lat okresów geologicznych jest niezwykle ciekawe dla badań nad przeszłością geologiczną regionu świętokrzyskiego” – pisał w 2003 r. w swej książce „Spacerkiem po Zagnańsku” Stanisław Janicki, emerytowany nauczyciel miejscowego Technikum Leśnego, regionalista, z zamiłowania badacz dziejów Zagnańska.
Wierzchołek Góry Chełm porośnięty jest lasem mieszanym z przewagą modrzewia. Większość drzew spowitych jest bluszczem. Rośnie tu również dużo krzaków tarniny, głogu i dzikiej róży. Na samym szczycie, na który prowadzi wąska ścieżka, stoi betonowa wieża triangulacyjna. Obok niej znajduje się żelazna kapliczka. Na skraju lasu na zachód od szczytu, tuż nad kamieniołomem leśnicy z Zagnańska ustawili wysoki drewniany krzyż poświęcony papieżowi Janowi Pawłowi II.
Kilkadziesiąt metrów na południowy-zachód od kamieniołomu znajduje się kościół pod wezwaniem św. Rozalii i św. Marcina.. Najstarszą, barokową, część świątyni ufundował w drugiej połowie XVII wieku biskup krakowski Andrzej Trzebicki. Jego herb Łabędź widnieje nad wejściem od południowej strony. Na przełomie XIX i XX wieku kościół został powiększony od zachodu, a w latach 1947-1953 rozbudowany od wschodu. Wygląda obecnie tak, jakby się składał z dwóch różnych budowli. Z pierwotnej świątyni zachowała się część nawy i ołtarze z rokokową dekoracją. Stojąca w pobliżu kościoła dzwonnica zbudowana została z okazji jubileuszowego roku 1900.
W świątyni przechowywany jest ciekawy sztandar powstały w okresie manifestacji patriotycznych poprzedzających powstanie styczniowe. Na jego jednej stronie widnieje złamany krzyż z koroną cierniową i data 8 kwietnia 1861 roku. Tego dnia Moskale zabili około 200 uczestników demonstracji w Warszawie.
Góra Chełm i kamieniołom położone są kilkaset metrów od drogi z Zagnańska do Barczy. Najłatwiej na szczyt dojść ścieżką spod kościoła. Do kamieniołomu można natomiast dotrzeć od drogi prowadzącej od kościoła do wsi Zachełmie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz